Onderzoek: ‘Btw-verhoging ontneemt 270.000 huishoudens toegang tot journalistiek’ (2024)

Volgens het onderzoeksbureau krimpt na een daadwerkelijke btw-verhoging de omzet uit abonnementen en losse verkopen met 10%. Dat staat volgens het bureau gelijk aan zo’n 270.000 huishoudens die hun abonnementen op kranten en tijdschriften zullen opzeggen.

Deze opzeggingen zullen ertoe leiden dat nieuwsorganisaties met circa 377 fte zullen krimpen.

Onderzoeksbureau Decisio geeft aan niet met zekerheid te kunnen zeggen in hoeverre nieuwsconsumenten bereid zijn een hogere prijs voor hun kranten en tijdschriften te betalen. De onderzoekers rekenden meerdere scenario’s door. In het voor hun meest voor de hand liggende scenario voorzien zij een omzetkrimp op de lezersmarkt van 10 tot 16 procent voor dagbladen en 13 tot 22 procent voor tijdschriften.

Voorzitter van NDP Nieuwsmedia en CEO van Mediahuis Nederland (o.a. De Telegraaf, Noordhollands Dagblad) Rien van Beemen laat in het persbericht van NPD Nieuwsmedia weten dat de toegankelijkheid van nieuwsmedia door de btw-verhoging vooral voor huishoudens met lagere inkomens ernstig onder druk komt te staan.

‘Het risico is groot dat veel Nederlanders zullen afhaken, waardoor een belangrijk deel van onze nieuwsvoorziening verdwijnt. Dit heeft niet alleen personele gevolgen bij onze redacties, maar ook inhoudelijke. Vooral kleinere titels worden in hun bestaansrecht bedreigd, wat schadelijk is voor de diversiteit en de controlerende functie van de media’, aldus Van Beemen.

‘Het is onbegrijpelijk dat de coalitiepartijen de toegang tot onafhankelijke nieuwsmedia gaan bemoeilijken. In hun akkoord spraken zij juist met elkaar af de onafhankelijke media te zullen versterken, vanwege de belangrijke rol van de media in de rechtsstaat. In een tijd waarin nepnieuws en desinformatie toenemen, is het cruciaal dat burgers toegang blijven houden tot betrouwbare en kwalitatief hoogwaardige journalistiek. Deze btw-verhoging doet het tegenovergestelde door financiële barrières op te werpen, vooral voor burgers met een smallere beurs.’

NDP Nieuwsmedia haalt ook een onderzoek van Ipsos I&O aan, waaruit blijkt dat zes op de tien Nederlanders het niet eens zijn met voorgenomen btw-verhoging. Slechts 14 procent van de Nederlanders zou de geplande maatregel volgens dat onderzoek steunen.

‘Nekslag’
Volgens algemeen secretaris van de NVJ Thomas Bruning is het niet te bevatten dat het kabinet zegt de journalistiek te willen versterken, maar met dit plan datzelfde voornemen verzwakt.

‘Ze maakt journalistieke producties ontoegankelijk voor minder verdienende Nederlanders. Uit onderzoek van de NDP blijkt dat naar schatting 10 procent van de lezers haar abonnement gaat opzeggen, als de btw-verhoging doorgaat. Dat is een nekslag voor veel kleinere regionale en lokale titels en schaadt de pluriformiteit, die het kabinet zegt te willen beschermen. Ik snap dat het kabinet op zaken wil besparen, maar doe dat dan op een eerlijke en effectieve wijze. Pak de big tech bedrijven fiscaal aan. Zij schaden de informatievoorziening naar de burger en profiteren van de prestaties van journalisten en programmamakers’, vervolgt Bruning.

De verhoging van de btw gaat voor deze groep een extra drempel opwerpen

Kamervragen
Een dag voor de publicatie van het onderzoek van Decisio verscheen de beantwoording van de schriftelijke vragen over de btw-verhoging, die een groep D66-politici op 15 juli had ingezonden.

In deze beantwoording verdedigt het kabinet de voorgenomen maatregel door erop te wijzen dat ‘huishoudens in de lagere inkomensdecielen in absolute termen minder uitgeven aan boeken, kranten, cultuur, sport en logies waardoor zij minder van het verlaagd btw-tarief profiteren dan andere inkomensgroepen’.

Maar volgens Bruning zal de btw-verhoging dit effect juist versterken. ‘De verhoging van de btw gaat voor deze groep een extra drempel opwerpen om nog een krant of ander nieuwsmedium te blijven lezen. Daarmee staat deze maatregel in schril contrast met het expliciet uitgesproken voornemen in het coalitieakkoord, namelijk om de positie van de media te versterken.’

Mocht de btw-verhoging echt doorgaan, dan zal Nederland een uitzonderlijke positie in Europa innemen. In alle andere lidstaten van de Europese Unie geldt voor dagbladen een verlaagd tarief. In meerdere landen, waaronder België, Denemarken en Ierland, is op dagbladen zelfs een btw-tarief van 0 procent van toepassing.