Wat is WhatsApp-fraude? Hoe herken en voorkom je het? (2024)

WhatsApp-fraude blijft een groot probleem. De politie blijft aangiften ontvangen van fraude via WhatsApp (ook wel vriend-in-noodfraude genoemd).

WhatsApp-fraudeurs gebruiken steeds vaker vernuftige trucjes om geld af te troggelen bij nietsvermoedende slachtoffers. Cybercriminelen nemen zelfs hele WhatsApp-accounts over. Misschien heb je zelf ook wel eens een verdacht WhatsApp-berichtje ontvangen van een ‘vriend’ of ‘familielid’ die aangeeft dat hij jouw financiële steun dringend nodig heeft. Hoewel je misschien hard roept dat je hier niet in zult trappen, kan het door nieuwe technologie en slimme trucjes steeds lastiger zijn om oplichters te herkennen.

Om je te helpen met het herkennen en voorkomen van WhatsApp-fraude hebben we dit uitgebreide artikel geschreven. We laten voorbeelden zien van WhatsApp-fraude en leggen uit hoe de oplichters te werk gaan.

Wat is WhatsApp-fraude (vriend-in-noodfraude)?

WhatsApp-fraude is een vorm van fraude die via WhatsApp plaatsvindt. Cybercriminelen doen zich voor als bekenden en vragen je vervolgens om geld:

WhatsApp-fraude wordt ook wel vriend-in-noodfraude genoemd.

Welke vormen van WhatsApp-fraude zijn er?

Er zijn drie veelvoorkomende manieren waarop WhatsApp-fraude kan plaatsvinden:

• WhatsApp-fraude met een onbekend nummer
• WhatsApp-kaping
• Voicemail-kaping

Wat is WhatsApp-fraude met een onbekend nummer?

Krijg je een berichtje van een ‘bekende’ die aangeeft dringend hulp nodig te hebben? Wees dan alert! Het kan gaan om zogenaamde vriend-in-noodfraude. Bij dit soort fraudepraktijken doet de oplichter zich voor als een vriend of familielid. Dit berichtje ontvang je meestal van een onbekend nummer.

Via via weten de fraudeurs bijvoorbeeld jouw nummer te bemachtigen en dat van een goede vriend van je.Met het telefoonnummer van die vriend kunnen ze in WhatsApp of andere sociale media zijn of haar profielfoto zien. Deze voegen de fraudeurs vervolgens toe aan hun eigen WhatsApp-account (met een willekeurig telefoonnummer). Dit doen ze om het bericht geloofwaardiger over te laten komen. De oplichters gaan vaak als volgt te werk:

1. De fraudeur stuurt een WhatsApp-bericht van een onbekend nummer en doet zich voor als een familielid. Vaak gaat het om een volwassen zoon of dochter die in nood zit. De zogenaamde zoon of dochter geeft aan een nieuw nummer te hebben en snel geld nodig te hebben.
2. Je herkent het familielid aan de profielfoto en reageert mogelijk op het bericht.
3. Als je reageert, stuurt de oplichter je vervolgens een rekeningnummer of een Tikkie dat gekoppeld is aan zijn eigen rekeningnummer.
4. Voordat je het weet heb je geld overgemaakt naar een volkomen vreemde.

Geld is overigens niet het enige waar de fraudeurs op uit kunnen zijn. Soms vragen ze je om een verificatiecode die ze hebben laten sturen naar jouw nummer. Dit gebruiken ze dan voor de tweede manier van WhatsApp-fraude: WhatsApp-Kaping.

Wat is WhatsApp-kaping?

WhatsApp-kaping houdt in dat een fraudeur inbreekt in een WhatsApp-account om zo diens contacten nog geloofwaardiger om geld te kunnen vragen.

WhatsApp heeft een functie waarbij je kunt aangeven dat je nummer is gewijzigd. Met behulp van deze functie kun je jouw WhatsApp-gegevens laten overzetten naar dat nieuwe telefoonnummer. Dit gebruiken fraudeurs om toegang te krijgen tot jouw WhatsApp-account.

Het is een extra stap boven op de WhatsApp-fraude met een onbekend nummer zoals hierboven is beschreven en het werkt als volgt:

1. De fraudeur bemachtigt jouw telefoonnummer en dat van een vriend of familielid van jou.
2. De fraudeur installeert WhatsApp (opnieuw) op zijn telefoon of een ander device en geeft aan zijn WhatsApp-gegevens over te willen zetten met behulp van een verificatiecode.
3. Vervolgens wordt jouw nummer opgegeven als het WhatsApp-account dat moet worden overgezet.
4. Jij krijgt vervolgens een verificatiecode toegestuurd uit het niks.
5. Op hetzelfde moment contacteert de fraudeur jou, waarbij hij zich voordoet als die vriend van jou. Hij vraagt hierbij dan niet om geld, maar geeft aan dat hij per ongeluk een verificatiecode naar jouw nummer heeft laten sturen en of je die zou willen doorsturen.
6. Als je de code doorstuurt, kan de fraudeur die code vervolgens invoeren om toegang te krijgen tot jouw WhatsApp-gegevens. Dit is inclusief je profielfoto, naam, info, individuele chats, groepschats en instellingen van je ‘oude’ telefoonnummer.
7. De fraudeur heeft nu toegang tot jouw WhatsApp-account en al je contacten. Het enige wat je contacten zien, is een automatische melding in je chat dat je nummer is veranderd.

Op deze manier kan de fraudeur al jouw contacten om geld vragen, of de nummers van jouw contacten gebruiken om verificatiecodes aan te vragen voor hun nummer.

Het zou dus zomaar kunnen dat hij twintig van jouw contacten om geld vraagt, en tien om hun verificatiecode. Met die codes kan de fraudeur dan hun accounts kapen om fraude mee te plegen.

Op deze manier begint de fraude dus bij één overgenomen account en het oplichten van een paar contacten van het slachtoffer, maar wordt het ‘fraude-netwerk’ met elke stap exponentieel groter. Dit omdat ieder overgenomen account weer zoveel verschillende contacten biedt om op te lichten en/of over te nemen.

Als de fraudeur eenmaal het account van zijn eerste slachtoffer in handen heeft, is het oplichten van diens contacten en zelfs het overnemen van hun accounts vaak een koud kunstje. Hij benadert dan namelijk zijn volgende slachtoffers met de naam, de profielfoto en zelfs het nummer van iemand die zijn latere slachtoffers ook echt kennen. Dit maakt deze vorm van fraude erg geloofwaardig en vaak moeilijk te doorzien.

WhatsApp-fraude en voicemail-kaping

Een truc die ook vaak wordt gebruikt, is het inbreken op je voicemail, om zo de verificatiecode te bemachtigen. Dit wordt ook wel voicemail-kaping genoemd.

In eerste instantie stuurt WhatsApp een sms-bericht met de verificatiecode naar het opgegeven telefoonnummer. De fraudeur kan echter aangeven dat de code niet ontvangen is en aangeven in plaats daarvan gebeld te willen worden.

Uiteraard wordt het originele nummer dan gebeld, maar de fraudeur kan precies op hetzelfde moment bellen, zodat de verificatiecode in je voicemail terechtkomt.

Van buitenaf kunnen anderen echter toegang krijgen tot je voicemail. Je kunt namelijk vanuit een ander nummer naar jouw nummer bellen en de voicemail opvragen. Hiervoor heb je wel de pincode van je voicemail nodig. Het probleem is echter dat veel mensen deze niet instellen of op ‘0000’ laten staan.

Met deze pincode kan de fraudeur dan toegang krijgen tot het bericht van WhatsApp in je voicemail, en op die manier toegang krijgen tot je WhatsApp-account.

Het vervelende aan deze manier is dat jij verder geen actie hoeft te ondernemen om de code door te sturen. De fraudeur maakt gebruik van jouw telefoonnummer en slecht-beveiligde voicemail om zo toegang te krijgen tot je WhatsApp-account.

Hoe herken je WhatsApp-fraude?

Het herkennen van WhatsApp-fraude kan erg lastig zijn; vooral als er ook nog sprake is van WhatsApp-kaping. Gelukkig zijn er vaak signalen waaraan je kunt merken dat je met een oplichter te maken hebt, al zijn deze soms subtiel. Dit zijn enkele signalen waaraan je kunt merken dat je te maken hebt met oplichting via WhatsApp:

• De oplichter brengt een gevoel van haast over en zet je onder druk om snel te betalen. Dit gebeurt vrijwel altijd.
• De oplichter stuurt je een appje vanaf een voor jou onbekend nummer (alleen als er geen WhatsApp-kaping in het spel is).
• De oplichter laat weten dat zijn nummer zogenaamd is veranderd en begint daarna meteen over geld (alleen als er geen WhatsApp-kaping in het spel is).
• De berichten van de fraudeur zijn in gebrekkig Nederlands. Dit is vaak het geval wanneer de fraudeur niet Nederlands is. WhatsApp-fraude wordt namelijk ook vaak gepleegd vanuit het buitenland.
• De oplichter wil niet gebeld worden.
• De fraudeur vraagt je om geld over te maken naar een onbekende rekening of gebruikt een app die helemaal geen rekeningnummers toont zoals PayPal of Tikkie. Iedereen kan immers een PayPal- of een Tikkie-account aanmaken, met elke naam die ze willen. Hier lees je meer over PayPal-oplichting.

Voorbeeld WhatsApp-Fraude

Om je te helpen bij het herkennen van WhatsApp-fraude laten we hieronder wat voorbeelden zien. Onderstaand voorbeeld is afkomstig van de Fraudehelpdesk. De fraudeur in dit gesprek doet alsof hij de zoon is van het slachtoffer. Hij vraagt ‘zijn vader’ om twee achterstallige betalingen voor te schieten.

Zoals je ziet doet de oplichter net alsof de betalingen met spoed moeten worden overgemaakt. Ook het onderwerp ‘betalingsachterstand’ doet geloven dat het overmaken met enige urgentie dient te gebeuren.

De oplichter gebruikt het excuus van een ‘foutmelding’ om te verbergen dat het geld niet naar zijn eigen rekening moet. Dit maakt het al minder verdacht dan wanneer hij zou zeggen dat hij zelf geld nodig heeft en dan met een rekeningnummer komt die de ontvanger niet zou herkennen.

Ook willen fraudeurs nog wel eens bellen en direct ophangen, zodat het lijkt alsof ze je hebben geprobeerd te bellen:

Dit heeft waarschijnlijk twee doelen:

• Nogmaals aangeven dat het urgent is en dat de ontvanger er niet te lang bij stil moet staan.
• Een gevoel kweken van vertrouwen bij de ontvanger. Want een oplichter zou toch niet proberen te bellen? Dat gebeurt op deze manier dus toch.

Ook kun je onderaan het bericht zien dat de oplichter zegt actie te moeten ondernemen (een mail sturen) omdat het beoogde slachtoffer niet snel genoeg handelt. Dit spreekt niet alleen aan tot het gevoel van urgentie, maar speelt ook in op het schuldgevoel van de ontvanger.

Zoals je ziet worden er meerdere trucs uit de kast gehaald om de ontvanger ervan te overtuigen dat deze maar snel geld moet overmaken. Er worden allerlei slimme trucs ingezet om het geloofwaardig over te laten komen. Van het bellen en het verhaal van de betalingsachterstand, tot de ‘realistische’ bedragen die worden genoemd en de verklaring voor het afwijkende rekeningnummer.

Oplichters gebruiken stemopnames voor WhatsApp-fraude

Fraudeurs vallen vaak door de mand wanneer ze niet willen of kunnen bellen over het verzoek om geld over te maken. Dit is een duidelijk signaal dat je te maken hebt met een oplichter.Helaas worden oplichters steeds vernuftiger en hebben ze ook daar een antwoord op gevonden. Ze gaan als volgt te werk:

1. Een oplichter kaapt jouw nummer.
2. De oplichter wil geld afhandig maken van een bekende van jou (die in jouw contactenlijst staat). In het voorbeeld hieronder gaan we ervan uit dat de oplichter contact opneemt met jouw moeder.
3. De oplichter belt jou met een ander nummer. De oplichter hoort natuurlijk dat je opneemt, en wanneer je dat doet, blijft hij stil aan de andere kant van de lijn totdat jij iets zegt als: “Hallo? Hallo? … Ik hoor niks” en dan ophangt. Dit nemen ze vervolgens op.
4. De oplichter gaat over op WhatsApp-fraude. Ze appen, met jouw nummer, jouw moeder waarbij ze vragen om geld. Jouw moeder zal je wellicht proberen te bellen via WhatsApp, waarbij ze dus eigenlijk de oplichter belt.
5. De oplichter speelt vervolgens jouw stemopname af waarin je aangeeft niks te horen.
6. De oplichter stuurt een WhatsApp-berichtje naar je moeder en geeft aan dat de telefoonlijn slecht is. Hierdoor is bellen niet mogelijk.
7. Je moeder zal denken dat jij daadwerkelijk hebt opgenomen en zal zich waarschijnlijk niet realiseren dat ze jou niet echt heeft gesproken. Dit alles zorgt voor meer geloofwaardigheid voor de oplichter, en vergroot de kans dat je moeder geld overmaakt.

Hoe voorkom je WhatsApp-fraude en WhatsApp-kaping?

Weten wat WhatsApp-fraude is en wat de signalen zijn is belangrijk. Het is natuurlijk ook belangrijk om te weten hoe je WhatsApp-fraude kunt voorkomen.

Om jezelf en je contacten tegen WhatsApp-fraude te beschermen, raden wij je aan om de onderstaande tips te volgen.

Tips om WhatsApp-fraude te voorkomen

• Laat je niet onder druk zetten en blijf rustig. Vooral als iemand geld vraagt om bijvoorbeeld een schuld bij een officiële instantie af te lossen. Vraag jezelf dan af hoe waarschijnlijk het is dat een paar uur betaalvertraging iets uitmaakt.
• Als je een bericht krijgt waarin om geld wordt gevraagd, controleer dan eerst of het nummer wel klopt. Als een van je bekenden opeens een nieuw nummer heeft en je om geld vraagt is dit vaak al verdacht.
• Controleer het taalgebruik en de communicatiestijl van de fraudeur. Is het gebrekkig Nederlands? Goede kans dat je met een (buitenlandse) fraudeur te maken hebt.
• Bel degene die om geld vraagt. Zo kun je controleren of je echt te maken hebt met een bekende.
• Als je de afzender niet aan de lijn krijgt, bel dan naar het ‘oude’ nummer dat je van deze persoon hebt of contacteer hem/haar op een andere manier ter verificatie.
• Als je wantrouwig bent, stel dan een vraag waar een oplichter nooit het antwoord op kan weten ter verificatie.
• Beveilig je voicemail met een code die alleen jij kent. Dit maakt het moeilijker voor WhatsApp-fraudeurs om toegang tot jouw WhatsApp verificatiecode te krijgen.
• Stuur nooit zomaar een verificatiecode naar iemand! Zoek altijd eerst contact met degene die je denkt te spreken via een andere weg. Bovenstaande geldt al helemaal als een onbekendedit vraagt. Een verificatiecode kun je vrijwel altijd opnieuw opvragen. Als een onbekende echt een verificatiecode nodig heeft, vraagt hij deze wel opnieuw op.
• Deel zo min mogelijk persoonlijke informatie op sociale media. Jouw Facebook-, Instagram- of Twitter-profiel is vaak standaard voor iedereen zichtbaar. Kwaadwillenden kunnen via deze kanalen veel persoonlijke informatie verzamelen over potentiële slachtoffers. Het is daarom aan te raden om je privacy-instellingen op Facebook aan te passen.
• Stel ‘Verificatie in twee stappen’ in op WhatsApp. Hierdoor is je WhatsApp-account beter beveiligd. Na het instellen van deze functie heb je naast een verificatiecode ook een 6-cijferige code nodig wanneer je WhatsApp instelt op een nieuw apparaat.

Onthoud dat bovenstaande tips niet alleen belangrijk zijn om jezelf te beschermen! Als jouw WhatsApp-account in handen komt van criminelen, kunnen ze ook al jouw contacten oplichten en eventueel de accounts van je vrienden en familie overnemen. Door bovenstaande tips goed te volgen bescherm je dus zowel jezelf als al je contacten!

Ik ben slachtoffer van WhatsApp-fraude; wat moet ik doen?

Het is erg naar als je zelf het slachtoffer bent van WhatsApp-fraude. Probeer rustig te blijven. Kom je er net nadat je geld hebt overgemaakt achter dat het om fraude gaat? Dan kun je heel misschien je geld nog terugkrijgen. Bel in dit geval dan ook meteen je bank.

In het voorbeeld dat we eerder gaven, over de ‘zoon’ die zijn vader oplicht, kreeg het slachtoffer op die manier zijn geld terug. Sterker nog, omdat hij zo snel reageerde kon de bank de betalingen tegenhouden. Houd er wel rekening mee dat dit niet vaak voorkomt, omdat je ontzettend snel moet handelen.

Het is belangrijk om aangifte te doen bij de politie als je slachtoffer bent geworden van WhatsApp-fraude. Sommige mensen schamen zich omdat ze slachtoffer zijn geworden van dergelijke fraude, maar dat hoeft natuurlijk niet. De fraudeurs gaan, zoals je hebt kunnen lezen, heel geraffineerd te werk. Iedereen zou hier slachtoffer van kunnen worden. Door aangifte te doen haal je potentieel namelijk een crimineel van de (digitale) straat. Dit maakt het internet ook veiliger voor anderen.

Daarnaast is er ook een kans dat je jouw geld terugkrijgt als de crimineel schuldig wordt bevonden. Via de website van de politie kun je met je DigiD online aangifte doen van vriend-in-noodfraude.

Ben je slachtoffer geworden van WhatsApp-kaping? Hier kun je helaas online geen aangifte van doen. Hiervoor zul je telefonisch contact op moeten nemen met de politie, via 0900 – 8844.

Tot slot raden we aan om zo snel mogelijk contact op te nemen met de Fraudehelpdesk. Je kunt de Fraudehelpdesk bellen of contact opnemen via de diverse fraude-meldingsformulieren. De fraudehelpdesk kan je begeleiden in het proces dat je als slachtoffer van fraude doorloopt, bijvoorbeeld bij het onderzoeken of de door jou geleden schade vergoed kan worden.

Nieuwe oplichtingstruc:recoveryfraude

Recoveryfraude is een nieuwe vorm van oplichting die in opkomst is. Verschillende banken waarschuwen voor deze vorm van cybercrime die vaak volgt na WhatsApp-fraude. Met deze oplichtingstruc proberen oplichters slachtoffers voor een tweede keer geld afhandig te maken.

Nadat criminelen erin zijn geslaagd om via WhatsApp geld afhandig te maken, proberen ze het gewoon nog een keer. In tegenstelling tot WhatsApp-fraude gaat het bij recoveryfraude vaak om veel grotere bedragen. Bij de na-bel-fraude gaat het vaak om meer geld. Als je niet oplet, kunnen criminelen er zelfs met al je spaargeld vandoor gaan.

Bij recoveryfraude neemt de oplichter contact op met de gedupeerde en doet hij zich voor als een medewerker van de bank. De zogenaamde bankmedewerker wil jou helpen om de schade te beperken en daarvoor moet je jouw geld ‘veiligstellen’.

Tot slot

WhatsAppfraude komt steeds vaker voor en oplichters worden steeds creatiever. Hopelijk helpen de tips uit dit artikel om te voorkomen dat je geld overmaakt naar een zogenaamde bekende in nood. Maak geen overhaaste beslissingen en bel de persoon die om geld vraagt. Stel eventueel een vraag ter verificatie waar de oplichter het antwoord niet op weet.

Naast Whatsappfraude bestaan er nog meer vormen van cybercriminaliteit. Lees over de verschillende oplichtingspraktijken en trap er niet in!

• Wat is phishing?
• Wat is SMS-fraude?
• Wat is helpdeskfraude?

Nathan DanielsAuteur

Techredacteur

Nathan is een internationaal opgeleide journalist en hij heeft vooral interesse in de preventie van cybercrime, vooral waar het kwetsbare groepen betreft. Voor VPNgids.nl doet hij onderzoek op het gebied van cybersecurity, internetcensuur en online privacy.

Meer artikelen uit de sectie Cybercrime

Spam-mail stoppen? Zo blokkeer je ongewenste e-mails

11 juni 2024

Wat is sms-fraude en hoe herken ik smishing (sms-phishing)?

26 juli 2024

Wat is swatting en hoe zorg je ervoor dat jij geen slachtoffer wordt?

25 april 2024